Maar de zorg voor mensen gaat altijd door. Het is voor zorgprofessionals dus belangrijk om ‘los te kunnen komen’ van hun werk om te kunnen ontspannen en op te laden. Een goede werk-privébalans is dus essentieel. Maar door de personeelsproblematiek staat deze voor veel zorgverleners onder druk. En een verstoorde werk-privébalans kan leiden tot ziekte en uitval, wat weer zorgt voor een hogere werkdruk. Een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden. Maar hoe doe je dit?
Werk-privébalans is een gedeelde verantwoordelijkheid
Natuurlijk zijn de zorgprofessionals zelf degene die het beste kunnen aangeven hoe zij zich voelen, of zij goed in hun vel zitten en wanneer ze behoefte hebben aan meer balans. Toch blijkt uit de vele verhalen van zorgprofessionals dat hun grenzen snel vervagen en ze moeite hebben met grenzen aangeven. Met alle gevolgen van dien. Daarom is het belangrijk dat ook de zorginstelling als werkgever een duidelijk rol inneemt om te zorgen voor een gezonde werk-privébalans bij de medewerkers.
Genoeg is genoeg
Het klinkt als een open deur, maar toch gebeurt het op grote schaal: overvraag de zorgverleners niet. “Ik weet dat je eigenlijk vrij bent, maar wil je toch die weekenddienst overnemen?”, “Kun je voordat je naar huis gaat toch nog even snel helpen met deze cliënt?”, “Wil je morgen alsjeblieft bereikbaar blijven, zodat we je eventueel kunnen bellen als het nodig is?”. Eenvoudige vragen die dagelijks gesteld worden. Vaak omdat het ook echt nodig is. Maar het zijn ook vragen met consequenties voor de werk-privébalans van zorgprofessionals.
Langer en meer werken dan gepland, regelmatig ook ongewenst – nee zeggen tegen collega’s blijkt vaak moeilijk voor zorgverleners – zorgt ervoor dat zorgprofessionals minder tijd hebben om te ontspannen en het hoofd leeg te maken. Incidenteel kan dat. Maar in de zorg gebeurt het vaak structureel. En dan wordt het ongezond. Zie je dat bovenstaande vragen vaak gesteld worden aan zorgprofessionals van jouw zorginstelling? Ga dan op zoek naar andere, structurele oplossingen. Je zou bijvoorbeeld een zzp’er met een periodeopdracht voor een x aantal uur boventallig voor meerdere vestigingen van jouw zorginstelling kunnen inzetten om deze problemen op te lossen.
Gun het medewerkers om vrij te zijn
Dit punt sluit natuurlijk goed aan bij het vorige: als zorgprofessionals vrij zijn, laat ze dan ook écht vrij zijn. Spoor medewerkers aan om, wanneer zij dit nodig hebben, zich af te sluiten van hun werk. Verantwoordelijkheidsgevoel is goed, maar niet als het ten koste gaat van hun eigen gezondheid. Denk bijvoorbeeld aan eenvoudige acties zoals het uitzetten van meldingen in Whatsapp-groepen waar diensten in worden geruild of het uitzetten van de telefoon als iemand op vakantie gaat. Zo is vrij ook écht vrij.
Het helpt ook om het rooster ruim van tevoren bekend te maken. Zo weet iedereen waar hij of zij aan toe is en is de balans tussen werk en privé gemakkelijker te bewaken.
Maak werk-privébalans bespreekbaar
Heb oog voor de werk-privébalans van de zorgverleners en maak het onderwerp bespreekbaar. Dat doe je door zélf het initiatief te nemen en niet te wachten tot de medewerker er zelf mee komt bij zijn of haar leidinggevende. Dan is het namelijk vaak al (te) laat. Persoonlijke aandacht is cruciaal in het verlagen van het ziekteverzuim, zo blijkt uit onderzoek van verzuimdatabedrijf Vernet. PGGM&CO raadt dan ook aan om te werken met een buddysysteem.
In dit buddysysteem koppel je zorgverleners aan elkaar die in contact staan over – onder andere – werkstress en alert zijn op negatieve en positieve stressreacties bij elkaar. Hierdoor komen een verstoorde werk-privébalans en een te hoge werkdruk eerder in beeld en kan er ook eerder ingegrepen worden, zodat langdurige uitval voorkomen kan worden.
Faciliteer hulp
Laat zien dat je een gezonde werk-privébalans belangrijk vindt en faciliteer zorgprofessionals om hiermee aan de slag te gaan. Hoe? Begin met het organiseren van een training of workshop. Ga er in teamverband over in gesprek met elkaar, deel tips en ideeën en maak afspraken hoe je als team wil zorgen voor een goede werk-privébalans bij medewerkers.
Help daarnaast ook met het aanbieden van methodes waarmee zorgprofessionals hun hoofd leeg kunnen maken: denk aan het aanbieden van een sportabonnement, het oprichten van een wandelclub of het bieden van een mindfulness-programma.
Zelfroosteren voor een betere balans
Autonomie is een belangrijke factor in het ervaren van werkgeluk. Het hebben van regelmogelijkheden speelt hierin een rol. Voor de zorg houdt dit bijvoorbeeld in dat zorgprofessionals zelf een stem krijgen in het opstellen van de roosters. Zelfroosteren dus. Zo hebben zij zelf ook invloed op een goede werk-privébalans.
Zelfroosteren wordt in de zorg nog niet veel gedaan. Maar kijkend naar een van de behoeften van zorgprofessionals, meer autonomie en inspraak, is zelfroosteren een ontwikkeling om serieus naar te kijken. Het is echter wel een grote organisatieverandering die niet binnen de kortste keren ingevoerd is. Het is dan ook aan te raden om er klein mee te beginnen bij een of enkele teams of afdelingen.
Wanneer je aan de slag gaat met zelfroosteren, bepaalt de planner hoeveel uren en diensten er nodig zijn om de afdeling goed te kunnen laten functioneren. Vervolgens gaan de medewerkers van de afdeling hierover in gesprek: welke werkzaamheden zijn er, wie past hier het beste bij? Vervolgens breng je in kaart wie welke diensten wel, maar ook niet wil draaien. Dit is de eerste stap naar een rooster waar medewerkers tevreden mee zijn.
Vervolgens wordt hier een match tussen gemaakt. Dat is het begin van een concreet rooster. Maar natuurlijk blijven er nog gaten over in het rooster. Dan is het aan het team om hierover in gesprek te gaan. Kunnen de medewerkers dit zelf oplossen? Of is er een externe aanvulling, bijvoorbeeld met zzp’ers, nodig? Samen met de planner wordt het rooster na deze stap definitief gemaakt.
Is zelfroosteren nog een stap te ver? Dan is meeroosteren wellicht een mooie eerste stap.
Organisatiecultuur is aan verandering toe
Op papier ziet het er eenvoudig uit. Toch blijkt het in de praktijk moeilijk voor veel zorginstellingen om concreet en gestructureerd aan de slag te gaan met het werkgeluk van zorgprofessionals. Het vraagt namelijk vaak om een cultuurverandering. Daar ligt een voortrekkers- en voorbeeldrol weggelegd voor de beleidsmakers van zorginstellingen. Wij roepen hen dat ook op: neem het initiatief, ga ermee aan de slag en geef het goede voorbeeld. Want een open een eerlijke organisatiecultuur met oog voor (de behoeften van) de individuele medewerkers, zorgt voor een lager verzuim en een meer werkgeluk.
