Om bij het begin te beginnen: wat is de wet DBA ook alweer? Deze wet is op 1 mei 2016 ingevoerd en de opvolger van de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) van de Belastingdienst, waarmee je als zzp’er aantoonde dat je ook daadwerkelijk als zelfstandige werkte.
In de praktijk is gebleken dat met de VAR-verklaring gemakkelijk te sjoemelen viel. Zzp’ers hadden alle belastingvoordelen die pasten bij het ondernemerschap, terwijl ze volgens de wet eigenlijk in loondienst werkten. Dit heet schijnzelfstandigheid.
De opdrachtgevers hoefden daarentegen niet te voldoen aan de plichten die horen bij het werkgeverschap, waardoor zij ook weer belastingtechnisch voordeliger uit waren. Kortom: de VAR-verklaring werkte in de praktijk niet.
Om schijnzelfstandigheid beter aan te pakken, is daarom de wet DBA in het leven geroepen. Maar de nieuwe wet zorgde meteen voor onrust bij ondernemers. Daarom besloot de overheid direct tot het uitstellen van het handhaven van de wet voor één jaar. Dit heet het handhavingsmoratorium.
Nu zijn we dik zes jaar verder en eigenlijk handhaaft de Belastingdienst nog steeds niet op de wet DBA. Alleen als er sprake is van kwaadwillendheid. Dit betekent dat zzp’ers in de zorg – en zelfstandigen in alle andere sectoren – bewust de wet overtreden en als schijnzelfstandige werken.
Nieuws wet DBA: onderzoek Algemene Rekenkamer
Uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer, een controleorgaan van de Rijksoverheid, blijkt dat sinds de invoering van de wet DBA in 2016 het aantal correcties, gevallen waarin dus sprake is van loondienst en niet van ondernemerschap, is teruggelopen.
De conclusie uit dit rapport: ,,Dit bevestigt het beeld dat ook binnen de Belastingdienst bestaat dat er door de afschaffing van de VAR en door het handhavingsmoratorium bij opdrachtgevers, minder signalen binnenkomen over mogelijke schijnzelfstandigheid. Ook kan het duiden op terughoudendheid in de uitvoering.” Kortgezegd: het aantal schijnzelfstandigen is teruggelopen door een gebrek aan handhaving.
Een voorbeeld van schijnzelfstandigheid
Dat de wet DBA bij zzp’ers een veelbesproken thema is, blijkt uit een uitspraak van de rechtbank in Groningen. Daar spande een zzp’er in de zorg een zaak aan tegen een inspecteur van de Belastingdienst.
De situatie: deze vrouw verleent 24-uurs palliatieve extramurale zorg in natura aan huis en stelt dat haar inkomsten vallen onder winst uit onderneming. De rechtbank oordeelde in maart 2022 juist dat haar inkomsten moeten worden aangemerkt als loon uit dienstbetrekking. Dit komt erop neer dat deze mevrouw eigenlijk in loondienst heeft gewerkt en dus niet als zzp’er. Een schijnzelfstandige dus.
Het laatste wet DBA nieuws van minister Van Gennip
Minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wil schijnzelfstandigheid harder gaan aanpakken. Dit betekent dat op 1 januari 2025 het handhavingsmoratorium definitief komt te vervallen. De Belastingsdienst zal vanaf deze datum strikt handhaven op de wet DBA.
Voor de periode tussen 1 januari 2023 en 1 januari 2025 zal Van Gennip een plan uitwerken hoe dit stapsgewijs kan worden gedaan. Of de Belastingdienst ook daadwerkelijk op deze datum streng gaat toezien, is de vraag. In het verleden is handhaving vaker uitgesteld om diverse redenen.
In een debat in de Tweede Kamer stelt Van Gennip dat zij specifiek ook zzp’ers in de zorg wil aanpakken op basis van een ‘gezagsrelatie’. Dit houdt in dat een zorgprofessional de taken uitvoert volgens de instructies van de zorginstelling en niet werkt op een eigen manier.
Van Gennip vindt dat zzp’ers in de zorg niet als zelfstandige kunnen werken als er sprake is van een gezagsrelatie en als de zorgprofessional ‘is ingebed in de organisatie’, ofwel onderdeel uitmaakt van de zorginstelling. Het gaat in haar ogen dan om een arbeidsrelatie. ,,Als de term gezag duidelijker is, dan kan het niet meer zo zijn dat je als schijn-zzp’er in de zorg, onderwijs of kinderopvang werkt”, zegt Van Gennip.
De minister gaat eind 2022 een conceptidee uitwerken, dit in januari 2023 aan de Tweede Kamer presenteren en hierover debatteren in februari. De toekomst voor de zzp’er in de zorg is hierdoor onduidelijk. Is er reden tot zorg? Voorlopig nog niet vanwege het handhavingsmoratorium.
Hulpvragen aan de Belastingdienst over wet DBA
Ondanks dat de Belastingdienst nu nog niet streng controleert, kun jij als zzp’er in de zorg aan de voorkant al wel bij de ficus navragen of jij voldoet aan de normen van de wet DBA. We zetten de opties hieronder op een rij:
- De Belastingtelefoon
- Opdrachtnemers (zzp’ers) en ook opdrachtgevers (zorginstellingen) kunnen bij de Belastingtelefoon terecht voor vragen over de arbeidsrelatie. Het antwoord is een advies. Je wordt niet gestraft als blijkt dat jij geen zzp’er bent.
- Modelovereenkomst
- Opdrachtnemers en opdrachtgevers kunnen de overeenkomst waaronder zij willen gaan werken voorleggen aan de Belastingdienst. De fiscus bepaalt of in dit geval sprake is van werknemerschap (loondienst) of niet. Wie via PIDZ aan de slag gaat bij een opdrachtgever krijgt automatisch een overeenkomst van opdracht (intramurale zorg) en een modelovereenkomst voor extramurale zorg, die is goedgekeurd door de Belastingdienst.
- Individueel vooroverleg
- Zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers kunnen bij de Belastingdienst een verzoek tot individueel vooroverleg neerleggen. Bij dit gesprek is het de bedoeling om zoveel mogelijk en voldoende informatie te geven over de feiten en omstandigheden van de arbeidsrelatie, waardoor de fiscus deze afspraken schriftelijk kan vastleggen. Het doel hiervan is om zekerheid te krijgen over de kwalificatie van de arbeidsrelatie. Dus: werknemerschap of opdrachtnemerschap.
- Webmodule
- Dan is er ook nog de webmodule, die in januari 2021 is gestart met een pilot. Opdrachtgevers vullen een vragenlijst in waaruit blijkt of de zorginstelling deze specifieke zzp’er in de zorg mag inhuren of dat er sprake is van loondienstverband. In het najaar van 2021 is besloten dat de Rijksoverheid de webmodule nog niet definitief invoert en dat het handhavingsmoratorium (uitstel controle schijnzelfstandigheid) blijft gelden tot januari 2025.
- Ondernemerscheck
- Zzp’ers kunnen op de website van de Belastingdienst ook de ondernemerscheck De vragenlijst lijkt op de webmodule, maar is specifiek gericht op zelfstandigen. Zo krijg je een beter inzicht of jij voldoet aan de eisen die de fiscus stelt aan ondernemers.
Adviezen van PIDZ om aan wet DBA te voldoen
En ook PIDZ wil jou, de zzp’er in de zorg, enkele adviezen geven zodat jij op dit moment voldoet aan de wet DBA. Het is vooral belangrijk hoe jij je opstelt richting de opdrachtgever. Zo kan je gedoe met de Belastingdienst voorkomen en riskeer je schijnzelfstandigheid niet. Een aantal suggesties op een rij:
- Draag je eigen kleding;
- Onderscheid jezelf van de rest door je kwaliteiten en verantwoordelijkheden;
- Volg regelmatig cursussen en bijscholing;
- Bepaal je eigen uurtarief;
- Verleen zorg op jouw manier;
- Loop de risico’s die horen bij het ondernemerschap;
- Regel je eigen vervanging als je verhinderd of ziek bent;
De rol van bemiddelingsbureaus rondom wet DBA
Ook de bemiddelingsbureaus spelen een rol. Ze kunnen zzp’ers in de zorg veel voordelen bieden. Maar het is belangrijk om te waken voor schijnzelfstandigheid. In een eerder artikel op onze website leggen we in zes stappen uit waar jij als zzp’er bij bemiddelings- en servicebureaus op dient te letten om te voldoen aan de eisen van de wet DBA.
Dit is dus een complex onderwerp en dat zal het voorlopig ook blijven door alle ontwikkelingen. We houden jou natuurlijk op de hoogte rondom het laatste nieuws over de wet DBA. Heb je vragen? Stel ze gerust via ons contactformulier.
